Sterylizacja narzędzi medycznych – jak to się robi?
Sterylność to jeden z fundamentów bezpieczeństwa w medycynie. Narzędzia używane podczas zabiegów chirurgicznych, diagnostycznych czy stomatologicznych mają bezpośredni kontakt z tkankami i krwią pacjenta, dlatego muszą być absolutnie wolne od drobnoustrojów. W tym celu stosuje się sterylizację narzędzi medycznych, czyli proces całkowitego niszczenia wszelkich form życia mikrobiologicznego – bakterii, wirusów, grzybów oraz przetrwalników. Jakie metody się stosuje i jak w praktyce wygląda przygotowanie narzędzi do ponownego użycia?
Etap wstępny – czyszczenie i dezynfekcja
Zanim narzędzia trafią do autoklawu lub innego urządzenia, przechodzą etap wstępnego czyszczenia. Najpierw usuwa się z nich resztki tkanek i płynów ustrojowych przy pomocy specjalnych detergentów lub myjek ultradźwiękowych. Następnie stosuje się dezynfekcję, której celem jest znaczące zmniejszenie liczby drobnoustrojów. Dopiero tak przygotowane instrumenty można poddać sterylizacji właściwej.
Metody sterylizacji narzędzi medycznych w praktyce
Obecnie stosuje się różne techniki, które dobiera się w zależności od rodzaju sprzętu, materiału, z którego został wykonany oraz przeznaczenia narzędzi. Do najczęściej stosowanych metod należą:
- Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem (autoklawizacja)
To najpowszechniejsza metoda, polegająca na działaniu nasyconej pary wodnej o temperaturze 121–134°C przy podwyższonym ciśnieniu. Autoklawy są niezwykle skuteczne, a sam proces stosunkowo szybki i bezpieczny dla stali chirurgicznej czy narzędzi stomatologicznych.
2. Sterylizacja tlenkiem etylenu
Wykorzystywana w przypadku delikatnych narzędzi, których nie można poddać działaniu wysokiej temperatury i wilgoci. Gaz wnika w strukturę materiału, eliminując drobnoustroje, jednak wymaga długiego czasu i odpowiedniego wietrzenia, ponieważ jest toksyczny.
Sterylizacja plazmowa (nadtlenkiem wodoru w stanie plazmy)
Nowoczesna metoda, bezpieczna dla środowiska i personelu. Proces odbywa się w niskiej temperaturze, dzięki czemu nadaje się do sterylizacji sprzętu wrażliwego na ciepło.
4. Sterylizacja radiacyjna
Wykorzystywana głównie w produkcji jednorazowych narzędzi i materiałów medycznych, np. strzykawek. Promieniowanie jonizujące skutecznie niszczy DNA drobnoustrojów.
Sprzęt do sterylizacji narzędzi medycznych
Aby proces był skuteczny, placówki medyczne muszą być wyposażone w odpowiedni sprzęt do sterylizacji narzędzi medycznych. Najczęściej są to autoklawy o różnych pojemnościach, dostosowane do potrzeb gabinetów stomatologicznych, przychodni czy dużych bloków operacyjnych. Urządzenia te podlegają regularnym kontrolom i testom, które potwierdzają skuteczność procesu sterylizacji – m.in. testy biologiczne, chemiczne oraz wskaźniki mechaniczne.
Kontrola jakości i bezpieczeństwa
Sam proces sterylizacji nie kończy się w momencie wyjęcia narzędzi z autoklawu. Konieczna jest również kontrola jakości – sprawdzanie wskaźników chemicznych, testy biologiczne oraz prowadzenie dokumentacji. Dzięki temu placówka może wykazać, że każdy cykl sterylizacji przebiegał prawidłowo.
Dlaczego sterylizacja jest tak ważna?
Zaniedbania w tym zakresie mogą prowadzić do poważnych powikłań – zakażeń szpitalnych, sepsy czy przeniesienia groźnych wirusów. Dlatego stosowanie odpowiednich procedur i nowoczesnych technologii to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim etyczny obowiązek wobec pacjentów.
Właściwie dobrane metody dezynfekcji i sterylizacji narzędzi medycznych są więc fundamentem w walce o najwyższe standardy higieny w placówkach ochrony zdrowia.
